در آغاز
تفاوت نیشکر و چغندر قند در محصول نهایی که شکر است، زیاد جلب توجه نمی‌کند اما این دو گیاه در ظاهرشان، نحوه کشت، محیط کشت و…متفاوتند. شکری که ساکارز خالص است، بدون توجه به منشا گیاهی آن، فروخته و استفاده میشود. قطعا شما هم مانند من تاکنون نشنیده‌اید که هنگام خرید شکر، فروشنده بگوید این شکر از چغندر قند است بنابراین بهتر از شکرِ نیشکر است.
البته شاید برای مصرف‌کننده تفاوتی نکند که شکر مصرفی‌اش از چه منشایی است اما برای یک کشاورز و یا سرمایه‌گذار تفاوت می‌کند چه بکارد زیرا هر گیاهی شرایط خاص خود را می‌طلبد و همین نکته باعث شده تا در این صفحه نگاهی به این دو شیرین‌کننده اصلی بیاندازیم، به شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو گیاه بپردازیم و همچنین بررسی کنیم که استفاده از کدام از این دو نوع در چه شرایطی به‌صرفه‌تر است.
| فهرست مطالب | ||||
| تفاوت‌های نیشکر با چغندرقند
|
||||
|
|
نیشکر یا چغندرقند؟ علم اقتصاد کشاورزی حرف می‌زند
منابع |
|||
در میان
تفاوت‌های چغندر قند و نیشکر
در جدول (1) به تفاوت‌های این دو محصول می‌پردازیم، دو گیاهی که شیرینی را وارد زندگی بشر کردند.
جدول 1: تفاوت‌های چغندر قند و نیشکر
| شاخص | چغندر قند | نیشکر |
|
طبقه‌بندی |
نوعی چغندر معمولی متعلق به زیرگونه ای به نام بتا ولگاریس
استخراج شکر از ریشه
2.5درصد ناخالصی در آب چغندر
منشا 20 درصد شکر تولید‌شده در جهان
پروسه کوتاه‌تر تولید شکر |
علف چند ساله
ارتفاع معمولاً از 6 تا 20 فوت
ساقه های سرشار از ساکارز (استخراج شکر از ساقه)
5درصد ناخالصی در شیره
منشا 80 درصد کل شکر تولید شده در جهان بزرگترین محصول نقدی از نظر مقدار تولید در جهان( برداشت سالانه نزدیک به دو میلیارد تن ساقه نیشکر )
پروسه طولانی‌تر تولید شکر |
|
محل رشد |
فصل رشد کوتاه‌تر(70 تا 90 روز )
کشت در مکان هایی که برای کشت نیشکر خیلی سرد
تولیدکنندگان برتر در جهان: آمریکا، روسیه، آلمان، فرانسه و ترکیه. |
رشد در تمام فصول و فصل رشد طولانی‌تر (12 ماه)
کشت در آب‌وهوای گرمسیری
تولید کنندگان برتر در جهان: برزیل، هند، چین، تایلند، استرالیا |
| ملاحظات زیست محیطی | نیاز به خاک مرطوب (کمتر ازرطوبت موردنیاز نیشکر)
عدم رشد در خاک‌های سنگی |
اهمیت رطوبت برای رشد آن بیشتر از نوع خاک
|
|
موارد استفاده جز شکر خام |
استفاده برای تهیه ملاس، الکل، شربت و شکر قهوه ای | استفاده برای شیرین کردن نوشیدنی ها (البته نه چندان سودا)، مرباها و کنسروها، به عنوان یک ماده اساسی در فراستینگ کیک و شیرینی |
| سازگاری با رژیم گیاهخواری | عدم استفاده از زغال استخوان در فرآوری شکر چغندر قند (سازگاری برای وگان‌ها) |
استفاده پالایشگاه‌های شکر نیشکر از زغال استخوان(استخوان گاو) به عنوان راهی برای سفیدتر جلوه دادن محصول نهایی |
چغندر قند و نیشکر گیاهانی هستند که به دست بشر کاشته و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند؛ اما این دو تفاوت‌هایی دارند. اغلب ما تجربه دیدن چغندرقند را داریم چون بسیاری از مناطق ایران مستعد کشت آن است، همچنین نیشکر را در سفرمان به مناطقی گرمسیری مثل خوزستان و یا مناطقی چون استان مازندران دیده‌ایم. اما به یاد داشته باشیم ماده اولیه بیشترین کارخانه‌های قند ایران، چغندرقند است.
| برای مطالعه بیشتر در این باره می‌توانید مقاله 7 مرحله تبدیل چغندر قند به شکر + تصاویر را ببینید. |
برای اغلب افراد، تفاوت‌هایی که در بالا اشاره شد، چشمگیر نیست زیرا شکر را از فروشگاه تهیه می‌کنند و در پخت کیک تولد فرزندشان استفاده می‌کنند اما آن دسته از افراد که گیاهخواری را انتخاب کرده‌اند، احتمالا تصمیم گرفته‌اند چه شکری مصرف کنند یا سرآشپزهای ماهر، تفاوت‌های این دو برای‌شان مهم است و معیارهایی نیز برای ترجیح دادن یکی بر دیگری دارند.
نیشکر یا چغندرقند؟ علم اقتصاد کشاورزی حرف می‌زند
قرن‌ها تجربه کشاورزی بشر، پشتوانه‌ای برای انتخاب نوع محصول و کشت آن است. در ایران، در گذشته از بین دو گیاه نیشکر و چغندرقند، دومی بیشتر کشت می‌شده است. ایران فلاتی است که از دیرباز به کم‌آبی معروف بوده است به گونه‌ای‌که روابط قدرت را، مالکیت آب تعیین می‌کرده است. هر کسی مالک آب بوده، قدرت بیشتری داشته‌است. امروزه نیز وضعیت چندان تفاوتی ندارد تنها روابط مدرن‌تر شده است.
بر همین اساس آب، کالایی کمیاب محسوب میشود و در حفظ و استفاده بهینه از آن باید جانب احتیاط را رعایت کرد. از آنجایی‌که کشاورزی نیز بدون آب امکان‌پذیر نیست، دربرنامه‌ریزی کشت، میزان آب از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اگر دو گیاه را که از جهت محصول نهایی شبیه به هم هستند مقایسه کنید، انتخاب بهینه آن گیاهیست که آّب کمتری نیاز داشته باشد.
صاحب‌نظران معتقدند در ایران، کشت نیشکر به دلیل مصرف بالای آب به صرفه نیست به طوری که نیشکر در هر هکتار ۲۸ هزار متر مکعب و چغندر در هر هکتار ۱۲ هزار متر مکعب مصرف آب دارد. بر این اساس، نیاز چغندر قند به آب کمتر از نیشکر و کشت آن نیز به‌صرفه‌تر است.
در مقایسه چغندر قند با نیشکر به لحاظ معیار ضریب استحصال، مطالعات نشان می‌دهد که در دو گیاه نیشکر و چغندر قند، به طور متوسط به نسبت هر 10 کیلوگرم گیاه نیشکر 1 کیلوگرم شکر تولید میشود، این در حالی است که همین مقدار شکر از 6 کیلوگرم چغندرقند به‌دست میآید. پس ضریب استحصال شکر در چغندرقند نسبت به نیشکر بیشتر است و کشتش نیز باصرفه‌تر است.
علاوه بر معیارهای گفته‌شده، چغندرقند دو مدل کشت دارد: بهاره و پاییزه. بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که میزان مصرف آب در کشت پائیزه چغندرقند نسبت به کشت بهاره آن کاهش قابل ملاحظه‌ای دارد؛ به طور معمول نیاز آبی زراعت بهاره چغندرقند بین ۱۰ تا ۱۴ هزار متر مکعب در هکتار و در کشت پائیزه چغندرقند بین ۶ تا ۹ هزار متر مکعب در هکتار گزارش شده است. (B2n.ir/y15069)
به همین دلایل است که کشت چغندرقند در وهله اول و کشت پاییزه آن در وهله دوم، به‌صرفه‌تر محسوب میشود.
در پایان
همانطور که در این صفحه خواندید، چغندرقند و نیشکر هر دو گیاه هستند و امروزه طی فرآیندهایی در کارخانه، ریشه یکی و ساقه دیگری تبدیل به شکر میشود و مورد استفاده انسان قرار می‌گیرد. علیرغم یکسان بودن محصول نهایی هنگام استفاده، این دو گیاه تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. چون منابع انسان محدود است باید با سنجیدن شرایط خود، دست به انتخاب بزند؛ اگر قرار باشد بین چغندرقند و نیشکر به یکی عنوان به‌صرفه‌تر بدهد، آن مورد، چغندر قند است. محصولی که در ایارن از قرن‌ها پیش کشت میشود و با شرایطی مانند کم‌آبی این فلات کهن نیز سازگار است.
منابع:
https://www.whatsugar.com/post/difference-between-cane-and-beet-sugar
